Wat is Silat Melayu?
Silat Melayu is de verzamelnaam voor traditionele Zuid Oost Aziatische krijgskunsten. Per streek zijn traditioneel verschillende stijlen ontwikkeld, die vaak lokale dieren imiteren. Het pencak silat is in Indonesië sterk vermengd met mentaal spirituele elementen, waarbij fysieke en geestelijke ontwikkeling hand in hand gaan. In Europa is de fysieke kant het meest bekend.
Hoewel reeds de Nederlandse kolonialen in het toenmalig Nederlands-Indië ermee kennismaakten, geldt als moment van eerste kennismaking van het Westen en het begin van de internationale doorbraak het artikel dat in juni 1965 verscheen in het Amerikaanse blad Black belt.[1]
Binnen Europa zijn er slechts enkele scholen die zich richten op de traditionele en meer authentieke vorm van silat. Hier trachten de leraren de stijl onaangetast te houden van invloeden uit andere vecht- en verdedigingskunsten om de stijl zo authentiek mogelijk te houden. Deze scholen staan vaak in direct contact met een moederschool in Indonesië.
De meer moderne stijlen van pencak silat richten zich voornamelijk op het fysieke element van de silat (zelfverdedigingstechnieken, kunstvorm in de vorm van demonstraties en het sportelement). Invloeden uit andere vechtkunsten zijn daar niet uitgesloten. Zo is het gebruik van wapens uit voornamelijk Chinese vechtkunsten veelvoorkomend.
Doordat in de jungle van Indonesië veel wilde dieren leefden, leerden de Indonesiërs zich een zelfverdediging aan die zich onderscheidde van iedere andere vorm van zelfverdediging. Zij begonnen namelijk de bewegingen van dieren te imiteren. Deze technieken werden steeds verder aangepast en geperfectioneerd.
Waar de meesten het in ieder geval wel over eens zijn is dat het pencak silat zijn oorsprong heeft in West-Sumatra bij de Minangkabau. De oudste bekende stijlen, zoals Silek Tuo, Silek Pauh, Silek Kumango, Silek Seteralak en Silek Lintau, zijn alle afkomstig uit deze streek en worden nog steeds onderwezen.
De woorden Pentjak (ook Mentjak, Mentjah, Pentjah of Pentja genoemd) en Silat werden in Nederlands-Indië vaak afzonderlijk gebruikt. De Indische kranten beschrijven het Mentjak als een Maleische schermkunst wat er op wijst dat de oorsprong van, in ieder geval, het woord in de richting van Sumatra gezocht moet worden. Voor de twintigste eeuw werd er vaak, in ieder geval in de Indische kranten, over Poekoelan gesproken, het Bataviase woord voor vechtkunst. Zo sprak men o.a. over Poekoelan Padang en Poekoelan Kembang. Silat zou mogelijk het eigenlijke gevecht zijn en Pentjak uitgevoerd kunnen worden als dans.
In de twintigste eeuw was het pencak silat erg populair onder Indo-Europese jongeren aan de zelfkant van de Europese samenleving in Nederlands-Indië, om eind twintigste eeuw weer aan populariteit te verliezen. In 1930 wordt er gesproken over de opkomst van, mogelijk, de eerste vrouwelijke mentjak-stijl, het Pentjah Istri uit West-Java.
Ontwikkeling & Invloeden
Binnen pencak silat zijn veel verschillende stijlen ontwikkeld. Deze stijlen hebben alle hun eigen oorsprong, zijn onder verschillende omstandigheden ontstaan en worden op verschillende wijzen onderwezen.
Er zijn meer dan 150 verschillende stijlen met daaronder verschillende substijlen. Er worden nog steeds nieuwe stijlen ontwikkeld. Indonesië kent net als sommige andere gebieden in Azië veel migranten uit China. Het Chinese Kun Tao is daardoor in Indonesië vooral onder silat-spelers een zeer bekend begrip geworden. Veel silat-leraren hebben ook les gehad in Kun Tao.
Er wordt onderscheid gemaakt tussen klassieke stijlen en moderne stijlen. De klassieke stijlen richten zich meer op de authentieke wijze van pencak silat zoals dat jaren geleden al werd uitgevoerd. De moderne stijlen zijn te verdelen in stijlen waarbij men openstaat voor invloeden uit andere gevechtsstijlen en stijlen die geheel nieuw ontwikkeld zijn.
Energie
In de silatcultuur wordt het energetisch lichaam gezien als een net van in elkaar grijpende cirkels die cakra worden genoemd. De energie van de cakera roteert langs diagonale lijnen naar buiten. De energie die uitwaarts loopt vanaf de centrumlijn is defensief, terwijl offensieve energie inwaarts loopt van de zijden van het lichaam. Door zich hiervan bewust te zijn kunnen beoefenaars hun bewegingen met de cakera in overeenstemming brengen, waardoor ze de kracht en efficiëntie van de aanvallen verhogen. De energie kan ook worden gebruikt voor helende effecten of ze kan op een bepaald punt worden gefocust bij de toepassing van sentuhan, de kunst van het aanvallen van een tegenstander op zijn drukpunten.
In Nederland is Merpati Putih is bijv. een stijl die zich bezighoudt met deze materie. Zij trainen in het voelen en het gebruikmaken van trillingen waarmee ze in staat zijn om geblindoekt voorwerpen en kleuren en zelfs tekst te herkennen of te lezen. Een exponent van Merpati Putih gebruikt dezelfde technieken om harde voorwerpen te breken. Vanwege deze bijzondere en unieke eigenschappen wordt Merpati Putih veel beoefend door politie en legereenheden in Indonesië.
Beleving
De kracht van het pencak silat komt tot uiting wanneer het overgaat in harde, snelle bewegingen. Zoals snelle stoten en trappen. Pencak silat bestaat dan ook uit twee delen. Pencak staat voor: beweging met gecontroleerde, soepele lichaamsbeheersing, die sierlijk is. Silat staat voor: snelle bewegingen, gebaseerd op hardheid met als doel verdediging, neutralisering en tegenaanval.
Een ervaren pencak-silat beoefenaar zal nooit aanvallen, maar wacht met veel geduld en beheersing de aanval af om pas daarna zijn technieken te gebruiken in het gevecht. Sommige manieren van pencak silat beoefenen houden in dat deelname aan sparringen en wedstrijden in de praktijk onmogelijk is. De geoefende technieken zijn verboden omdat zij een vernietigende uitwerking kunnen hebben op de tegenstander.
Klassieke stijlen
Een traditionele en authentieke vorm van pencak silat is Silek Tuo, (letterlijk “oude silat”) uit West-Sumatra. Deze stijl staat dicht bij de oorsprong van pencak silat in het algemeen. Er is in Nederland één school waar deze stijl in haar origineel vorm wordt onderwezen en meerdere met nauwe verwantschap.
Een bekende stijl is Setia Hati (trouw hart), afkomstig van het eiland Java. De Terate-stroming is een regelrechte afsplitsing van de originele Setia-Hati stijl. Er zijn een aantal scholen in Nederland waar de Persaudaraan Setia Hati wordt onderwezen zoals dat ook gebeurt in Indonesië. Bijv. in Amersfoort, Venlo en in Den Haag. De stijl omvat zowel hoge, middelhoge en lage pasangans (houdingen) en jurus (bewegingen).
Moderne Stijlen
Een bekende moderne (Nederlandse) stijl is Pencak Silat Pukulan Bongkot. Dit is een nieuwe stijl die werd ontwikkeld door wijlen dhr. Henri de Thomis Sr. Hij stelde deze stijl samen uit Serak, Cimande, Kuntao, Derosemo en Panca Bela. Er zijn afdelingen pencak silat Bongkot gevestigd in Oostenrijk, België, Nederland en Duitsland. Deze stijl is in Indonesië bestudeerd, getest en gescreend. Ze is door de Indonesische bond I.P.S.I. als nieuwe onafhankelijke stijl (aliran) erkend en geregistreerd. De stijl heeft officieel de naam Bongkot gekregen wat vertaald kan worden naar ‘basis’, zoals bijv. een stam van een boom of een struik. Dit kan worden geïnterpreteerd als eenvoudig maar doeltreffend en functioneel.
Andere stijlen die, ook in Azië, als modern en progressief bekend staan zijn Perisai Diri, Merpati Putih en Tapak Suci.